Tinghir – Todrhakloof

Dinsdag 14 november 2017: We gaan vandaag weer een stukje verder trekken, want we willen de Todrhakloof gaan bezoeken en daarna weer een andere camping opzoeken. Na het opstaan douchen, ontbijten en opruimen zijn we klaar voor vertrek. Met een lekker ochtendzonnetje rijden we Tinghir uit en nemen de afslag naar de R703 en passeren de buitenwijken en omliggende dorpen met een schakering aan verschillende bebouwing. De nieuwe gebouwen zijn gemaakt van beton en gemetselde stenen in diverse verfkleuren en de oudere gebouwen van gemetselde stenen met een afstrijklaag van leem vermengd met stro met een bruin uiterlijk. Het landschap wordt verder bergachtig en in de dalen is sprake van een oase landschap…….een plaatje om te zien. De weg wordt steeds bochtiger en er verschijnen links en rechts hotels en campings en voor we er erg in hebben passeren we Auberge / Camping Atlas (onze eindbestemming die dag). Ook zien we onderweg veel palmbomen met rijpe dadels, maar iets te hoog om ze te plukken haha. We rijden verder achter Thieu en Martine en dan houdt een geüniformeerde man ons staande, want blijkbaar moeten we 5 dirham (€0,50) toeristenbelasting betalen. De man spreekt ons in het Frans aan en glimlacht vriendelijk, waarna hij ons een ticket afscheurt uit zijn blok. Even later komen we de Todrhakloof “binnengereden” en aanschouwen we de machtige hoge bruine rotsen, die de grotendeels droogstaande stroom omarmen. De Todrhakloof ligt in de hoge Atlas, heeft een circa 300 meter hoof ravijn en ziet er canyonachtig uit. De weg loopt langs de Oued Todrha, de dalbodem en wordt gekenmerkt door veel (haarspeld-)bochten. Als we auto’s en met name vrachtauto’s tegenkomen is het goed opletten, want de weg is wel verhard, maar ook erg smal (gemiddeld zo’n 1 ½ camper breed). Zoals bij vele dingen in Marokko heeft ook de commercie in de kloof toegeslagen, want er is een hele reeks van kraampjes en uitstallingen van toeristische waren. In deze rotsachtige omgeving staan ook diverse palmbomen en we komen slechts 1 restaurantje tegen. Iets verder blijkt een bruggetje verwoest te zijn en is er een omleiding over de droogstaande rivierbodem….heel bijzonder. Godelive bedient de camera en neemt vrijwel continue foto’s, want dit is echt een prachtige plek om te bekijken. We zien ook een herder met zijn zoontje een kudde geiten hoeden, deels in de rivierbedding en deels op de weg. Op een bepaald moment stoppen we en overleggen we even hoe nu verder, want we zijn per slot van rekening onze camping al gepasseerd. We besluiten de camper op een iets breder stukje weg te draaien en terug te rijden. Als Thieu zijn omkeer manoeuvre gaat starten blijken er om de haverklap auto’s aan te komen, maar uiteindelijk raken we allebei gedraaid mede dankzij de goede aanwijzingen van Godelive en Martine. Op de terugweg zien we net weer even andere dingen dan op de heenweg, zo ook een grot in het midden van de rotsen waar Berbers hun onderkomen hebben, wat te zien is aan de tenten en wasdraad met wasgoed. Ook zijn er diverse groepjes bergbeklimmers die proberen de hoge rotsen te beklimmen. Even stoppen om wat plaatjes te schieten en dan zien we ook dat er een aantal “riviertuintjes” zijn aangelegd in de rivierbedding. Wanneer in de natte periode van het jaar er veel regen valt is het risico van wegspoelen zeker aanwezig. Als we de commerciële kraampjes weer gepasseerd zijn, rijden we het nauwe gedeelte van de kloof weer uit en binnen de kortste keren rijden we Auberge/Camping Atlas op, waar we vriendelijk worden ontvangen. We krijgen de beste plekken, volgens de receptionist nl. aan de rivier met eigen terrasje. Wat een schitterende plek weer tussen de kloof, naast de rivier en tussen de palmen. Snel installeren en dan genieten. De mannen doen het camperwerk en de vrouwen gaan met de was aan de slag, want er is een wasmachine voorhanden. Als de was is gedraaid en opgehangen is het tijd voor de aperitief, maar dan zakt de zon achter de bergwand en wordt het toch wat minder aangenaam. De kleding wordt wat aangepast aan de temperatuur en dan kunnen we toch nog even lekker buiten zitten. Een man met ezeltje komt regelmatig langs en lijkt een soort vrachtdienst te onderhouden. Later zien we ook allerlei vrouwen in traditionele kleding langskomen met diverse bagage en palmtakken. De dag loopt ten einde en zij gaan op huis aan. Wij denken inmiddels na over wat we zullen eten.

Tinghir verkennen

Maandag 13 november 2017: Na het opstaan en de dagelijkse rituelen blijkt, dat martine gisteravond via internet en de documentatie wellicht een oplossing heeft voor ons satelliet probleem. De dames gaan samen aan de gang en Ben bedient wat knoppen in het satelliet paneel. Na een kwartiertje hebben we beeld en wel de volledige zenderlijst van Astra 3. Alhoewel we niet vaak TV kijken is het toch wel aardig om ’s avonds even nieuws of een ander programma te kijken, want het wordt al vroeg donker. Er wordt afgesproken dat we vandaag naar de soek (markt) van Tinghir gaan. Volgens Martine en Thieu moet deze vlakbij de camping zijn en nadat Thieu even met zijn fiets op verkenning is geweest, blijkt deze inderdaad vlakbij. We lopen de camping af, steken de straat over, lopen langs het busstation en even later kunnen we via een poortje de markt betreden. De markt is op een groot onverhard terrein en op het eerste gezicht komt het erg chaotisch over. Veel zelfgemaakte kramen en uitstallingen, je kunt er over de koppen lopen, schreeuwende marktlui (al dan niet voorzien van luidsprekers), rondrijdende voertuigen, zoals vrachtauto’s, busjes, personenauto’s, driewielers (soort bromfiets met laadbakje achterop), handkarren enz.enz. Er blijkt ook wel enigszins systeem in te zitten, want groente en fruit kramen staan bij elkaar, kleding, huishoudelijke artikelen etc. Ook blijkt er een ruim aanbod aan gebruikte spullen te koop, zoals huishoudelijke apparaten, gereedschap, kleding e.d. We wandelen over de markt en vallen soms van de ene verbazing in de andere. De kledingkramen zijn erg in trek bij de dames en er wordt gekeurd en soms gekocht. Na een paar uurtjes rondslenteren lopen we weer richting groenten en fruit voor onze eigen proviandkast. Je mag zelf je spullen selecteren in een wasteiltje en daarna laten wegen. Er wordt per kilogram verkocht, maar een teiltje met bv. tomaten, appels en mandarijnen is ook geen probleem. Het valt ons op dat de mandarijnen en sinaasappelen niet zo mooi egaal gekleurd zijn dan bij ons in de supermarkt. Er staat wel tegenover dat ze vaak nog zijn uitgerust met een takje met blaadjes, de schillen zijn wat dikker, maar het fruit is heerlijk van smaak. Terug naar de camping voor de lunch en even een time out. Na de koffie gaan Thieu en Ben op de fiets even Tinghir verkennen en ontdekken, dat daar ook marktjes worden ingericht. In de straten achter de hoofdstraat blijken nog veel onverharde wegen te zijn en het verkeer op de marktjes is ook een wirwar van claxonnerende voertuigen. Op de rotondes staan verkeersagenten toezicht te houden en de parkeerwachters met hun gekleurde hesjes en fluitjes begeleiden de automobilisten naar een parkeerplekje voor de bekende fooi. We fietsen terug naar de camping voor de aperitief, waarna het inpakken weer wordt opgestart. Morgen trekken we weer een stukje verder richting Tohdra kloof. Als het zonnetje ondergaat en we klaar zijn met klussen gaan we uit eten buiten de camping. Niet ver van de camping komen we in een mooi verlicht parkje met fonteinen. Omdat er een wind is opgestoken zijn er weinig mensen in het park, maar dat mag de pret niet drukken voor een mooi kiekje. We zoeken een restaurantje uit en genieten van een lekkere maaltijd. Er is weer een dag voorbij met veel indrukken en zoals gebruikelijk trekken wij ons terug voor een avondje privé in de eigen camper. Morgen weer een dag.

Merzouga – Tinghir

Zondag 12 november 2017: Op deze zonnige, maar wel enigszins frisse, zondagmorgen doen we de laatste voorbereidingen voor onze trip naar Tinghir. Afrekenen bij de receptie, maar de camping-/hoteleigenaar blijkt even onvindbaar en we moeten dus enkele minuten wachten. Bij de receptie ligt een geplastificeerde oproep in verschillende talen om de Marokkanen te helpen met de opvoeding van hun kinderen door geen snoep of geld te geven, want zo leren ze te gaan bedelen en hebben ze minder motivatie voor het naar school gaan. Een bijzondere oproep vinden wij, maar wel juist. Even later komt de man en kunnen we ook in financieel opzicht de laatste handelingen op deze camping regelen. We vertrekken van de camping via het smalle gangetje, maar links een grote steen die de warmwater aanvoer moet beschermen en rechts een muurtje van leem en stro. Oei Ben…. te dicht tegen het muurtje, dus de spiegel klapt naar binnen en moet dus recht worden gezet. Gelukkig alleen maar een paar krasjes en wat leem sporen. We gaan op zoek naar een brandstofstation, want onze camper moet ook op tijd drinken. Als de tank is gevuld gaan we weer op pad en reizen we weer door het uitgestrekte Sahara gebied. Ben is vandaag de chauffeur en Godelive bedient het fototoestel en schiet regelmatig plaatjes. Als we een kudde kamelen/dromedarissen met een herder in de woestijn zien lopen, wordt er even gestopt en kan een mooie foto worden gemaakt.

We passeren ook dorpen en stadjes, die vaak omgeven worden door palmbomen en de scholen opvallen door de kleurige ommuurde speelplaatsen. De doorgaande wegen zijn geasfalteerd, maar niet altijd in topconditie omdat de zijkanten afbrokkelen deels door het verkeer en deels door te dunne asfalt. Soms een enorm brede straat met mooie trottoirs, in het midden een stuk asfaltweg omgeven door onverharde stukken aan beide zijden. In de dorpen zien we mensen in traditionele kleding, maar ook in meer westers georiënteerde kleiding. Met name de jongeren zie je wat vaker in moderne kleding of de vrouwen zonder hoofddoekje. Na een wat ouderwets dorp komen we ineens op een doorgaande weg met overal lantaarns die met zonnepanelen zijn uitgevoerd. Oud en nieuw gaan hier dus ook samen. Een stuk verder ontdekken we een groot gebied met kleine bergjes van zand en leem, maar bij onze eerste stop blijkt de commercie flink toegeslagen te zijn en komen er mensen op ons af om ons te strikken voor bezoek. We prefereren een stukje verder te rijden en stoppen, waar geen commercie te ontwaren is. Uitgestapt en een aantal bergjes beklommen, waarbij blijkt dat die kleine kratertjes hebben. Heel bijzonder, dus ook weer kiekjes maken. We rijden weer verder en genieten van de verschillende landschappen en dorpjes. Onderweg stoppen we ook even bij een leuk restaurantje om te lunchen, waar we zeer vriendelijk worden ontvangen. Ze hebben geen kaart, maar de restauranthouder geeft ons persoonlijk uitleg over zijn gerechten. Hij beveelt zijn Berber omelet aan, die Thieu en Ben wel willen proberen. Martine en Godelive blijven bij een veilige keuze van normale omelet en salade. De tafel wordt netjes gedekt en ondertussen vertrekt een man met een bromfiets om een aantal minuten later met een tasje terug te komen. Wij vermoeden, dat deze om een aantal verse ingrediënten is gestuurd. Weer een tijdje later komt onze bestelling op tafel en het moet gezegd worden de Berber omelet zag er goed uit en smaakte prima. We smullen verder en alles gaat op, waarna we nog als extraatje wat fruit krijgen. Als er afgerekend is en de goede man een fooi heeft gehad loopt hij naar binnen en vraagt ons even te wachten. Hij komt terug met een gratis fles mineraalwater en wenst ons een goede reis. Charmant gebaar nietwaar? Nog een uurtje rijden en dan rijden we Tinghir binnen, een fraai stadje met leuke gebouwen en mooie doorgaande weg. Onze navigatie wijst ons perfect naar camping Ourthi, waar een mevrouw net de poort inloopt en de poort voor ons opent. Zij blijkt onderdeel van de familie, die de camping in eigendom heeft. Een vriendelijk praatje en wij zijn vrij een plekje te zoeken op de (lege) camping. Installeren en dan lekker genieten van het schitterende zonnetje. Ook de satellietschotel moet worden uitgeprobeerd, maar dat blijkt niet zo eenvoudig. Godelive en Martine duiken verder in de beschrijving en proberen van alles uit, maar lukt niet. Vanavond verder studeren en kijken of er een oplossing is. Ben gaat aan de slag met de reisblog en foto’s selecteren en bewerken, maar de verbinding met Maroc internet verloopt traag en loopt telkens vast. Vervelend, maar niets aan te doen. Dan maar naar bed en morgen opnieuw proberen.

Merzouga en de Sahara verkennen

Zaterdag 11 november 2017: Om 8.00 uur (9.00 uur Nederlandse tijd) worden we wakker gebeld door Cindy, want Jennifer’s verjaardag wordt gevierd vandaag en zij wil graag het cadeautje van Oma en Opa en Mama en Papa uitpakken. Omdat we WIFI hebben wordt een videogesprek opgestart via whatsapp en kunnen we gezamenlijk “er is er een jarig..” zingen en getuige zijn van het uitpak moment. Zo ver weg en toch erbij. Jennifer wordt er een beetje verlegen van, maar is erg blij met haar nieuwe pop met allerlei attributen en wil er meteen mee aan de gang gaan. Na het gesprek tijd om op te staan en onze dagelijkse dingen te doen. De toeristen van de overnachting in de Berbertent in de Sahara zijn inmiddels terug op de camping en druk met douchen, ontbijten en weer verder reizen. We hebben ondertussen zelf ook wel zin gekregen in een ritje met de dromedarissen, maar de Berbertenten zien we toch niet zitten. We hebben per slot van rekening niet voor niets onze eigen “tent op wielen”. We gaan informeren bij de receptie naar de mogelijkheden en besluiten die avond de rit met de dromedaris te maken om de zonsondergang in de Sahara mee te maken. Om geheel in stijl de rit te maken besluiten we een echte Arabische hoofddoek te kopen, die ter plekke door de camping receptionist wordt omgedaan. Hij biedt tevens aan om een paar foto’s te maken, waar we dan ook graag gebruik van maken. Godelive wil onze katten Snoopy en Garfield ook kennis laten maken met de Sahara en dus “moeten” ze aan de lijn mee uit wandelen. Aanvankelijk hebben ze beiden wat aarzeling, maar na een minuutje overwint hun nieuwsgierigheid het van de aarzeling en gaan ze op zoek naar hun Sahara avontuur met zand, palmen en bouwwerkjes. Snuffelen en rollebollen in het zand, maar na een minuut of tien vinden ze het genoeg en zetten het op een lopen richting de camper. Tijd voor de koffie en als die op is gaan we met zijn vieren op de fiets naar Merzouga om het dorp te verkennen. Heel bijzonder om met je Hollandse fietsje in de woestijn te fietsen. Onderweg diverse 4x4 voertuigen en brommertjes van Marokkanen, die ieder hun eigen reisdoel hebben. Bij een plas blijkt een reiger te zitten, maar als we een foto willen maken heeft deze geen trek in poseren en vliegt wat verder weg. Diverse straten blijken sinds het vorige bezoek van Martine en Thieu inmiddels geasfalteerd te zijn en al fietsend bereiken we het centrum van het dorp. We krijgen gelijk aandacht van een Marokkaanse winkelier, die naast zijn nieuwsgierigheid naar die fietsende mensen ook graag klandizie wil voor zijn shop. Als de dames tussen de sjaals, blouses, broeken en jurken zitten te kiezen en keuren, wordt Ben meegenomen om een Arabisch tenue te bekijken en te passen. Het staat keurig, leuk voor de foto, maar Ben laat zich niet verleiden om te kopen. Dan gaat de aandacht van de winkelier terug naar de dames, want Godelive heeft haar oog laten vallen op een 2 tal kledingstukken en het vraag en aanbod proces komt op gang. Godelive en de winkelier komen er niet uit, dus op naar de volgende shop, maar daar blijkt de keuze van Godelive toch niet te vinden te zijn en wandelen we weer verder. Ondertussen gaan we even brood kopen in een kleine levensmidelen winkel en zowaar voor 20 dirham (€ 0,20) kopen we een plat rond brood (een soort “Turks” brood). Als we verder willen lopen komt de winkelier uit de kleidingshop terug naar Godelive en begint opnieuw het onderhandelingsproces en deze keer wordt met succes zaken gedaan. Met wat dirhams armer en een zakje met kledingstukken rijker verlaat Godelive de shop met een tevreden glimlach. We lopen weer wat verder door de winkelstraat en diverse winkeltjes worden bekeken, maar het leidt niet meer tot aankopen. Na even een kleine pauze op een bankje besluiten we terug naar de camping te fietsen. Als we onderweg wat dromedarissen zien staan grazen besluiten we de gebaande paden te verlaten en via de woestijnpaden verder te fietsen om wat plaatjes te schieten. Als de ondergrond stevig is lukt het goed om te fietsen, maar in het rulle zand rijden we ons vast en moeten we een stukje lopen. De dromedarissen hebben rusttijd nu, want de ritten bij zonsopkomst zitten er op en zonsondergang laat nog even op zich wachten. Ze hebben stro en water en laten het zich prima smaken. Verder naar de camping, waar we van de lunch gaan genieten. Als we later die middag aan de koffie willen, krijgen we te horen dat we om kwart voor vier zullen worden opgehaald voor onze dromedarissenrit, dus snel omkleden want als zon onder gaat in de woestijn koelt het vaak snel af. Gelukkig hebben ze daar in de woestijn ook een ….kwartiertje, want het wordt iets later en dus nog even tijd om de koffie op te slurpen. Onze gids heet Barac (ja, net als de vorige Amerikaanse president) en geen Mohammed of Abdul en blijkt redelijk Frans en wat Engels te spreken. Opnieuw worden we getooid met de Arabische hoofddoek en wandelen we richting de dromedarissen. Daar staat nog een Franse toerist te wachten met zijn hond, maar de hond blijkt toch geen trek te hebben om met zijn baasje en die vreemde beesten de woestijn in te gaan. Martine neemt de hond tijdelijk onder haar hoede en ondertussen worden wij als amateur dromedarisrijders in het zadel geholpen. Goed vasthouden als de beesten opstaan, want da’s toch een bijzondere beleving. De mini karavaan zet zich in beweging en hobbelend en wiegend voert de dromedaris ons verder de Sahara in. We zien her en daar waterputten, die destijds zijn aangelegd voor de Parijs-Dakar rally maar nu buiten gebruik zijn. De enorme zandduinen zijn prachtig om te zien en in de verte zien we nog meer karavanen. Er blijkt ook een cafeetje in de woestijn, waar een aantal 4x4 voertuigen staan en mensen lekker buiten zitten. Onderweg proberen we te achterhalen hoe oud dromedarissen kunnen worden en na wat geharrewar in Frans en Engels concluderen we, dat Barac bedoelt dat de beesten nu ongeveer 10 jaar oud zijn, maar gemiddeld zo’n 24 jaar oud worden. Onderweg biedt Barac ons aan een paar foto’s te nemen, zodat het bewijs van onze rit thuis getoond kan worden. Er sluiten een aantal karavanen aan in de rij en na ongeveer een half uurtje stoppen we voor onze zonsondergang scene. We stijgen af en de dromedarissen krijgen even rust, terwijl wij naar de top van een zandduin klimmen. Aan de ene kant van het duin een gladde kom en aan de andere kant allemaal golfjes. Tijdens het ondergaan van de zon zie je de zandduinen verkleuren en schaduwen krijgen. Een prachtig gezicht en ondertussen proberen we een paar mooie plaatjes te maken. Nadat de zon echt is ondergegaan en de duisternis langzaam valt wordt het tijd voor de thuisreis en bestijgen opnieuw de dromedaris en net als daarstraks wiegen en hobbelen we richting camping. Zo tegen kwart voor zes zijn we weer op de camping, nemen afscheid van Barac en zijn dieren en gaan nog even wat spulletjes inpakken. Thieu en Martine zijn met de fiets weg en blijken uit eten te zijn gegaan richting dorp. Als zij in het donker weer bij de camping arriveren zijn wij ingepakt en kunnen we aan onze dis beginnen. ’s Avonds nog even bellen met Cindy om te vragen hoe het verjaardagsfeestje is gegaan. Dit blijkt prima verlopen en Jennifer blijkt zelfs nog op te zijn, want ze is aan het puzzelen met oom Rob. Daarna gaat Ben nog wat stoeien met foto’s en de computer en besluit Godelive maar op tijd naar bed te gaan. Morgen willen we weer op tijd verder trekken en ons volgende reisdoel is Tinghir.

Errachidia - Merzouga

Vrijdag 10 november 2017: Het heeft flink gewaaid vannacht in de Gorges du Ziz, maar desalniettemin hebben wij lekker geslapen. We hoeven vandaag niet meer zo ver naar de volgende camperstop (ca. 170 kilometer), dus we kunnen iets langer op bed blijven liggen. De katten denken daar evenwel anders over en proberen ons uit bed te porren om te eten. Dan maar opstaan en de dag laten beginnen nietwaar? Na het ochtendritueel nog wat dingen inpakken, dan gaan betalen en weer op pad. We vervolgen de route door de Gorges du Ziz onderdeel van het Midden Atlas gebergte en genieten ondertussen van de prachtige grote bruine bergen aan de linker en rechterzijde. Door de rivierbedding groeien er prachtige palmbomen, de diverse dorpen langs de weg staan vol met leemkleurige huizen, die vaak zijn “gestuukt” met leem en stro. Iets verder zuidwaarts passeren we een groot meer dat met zijn blauwe kleur mooi afsteekt tegen de bruine rotsen. We passerren Erfoud, een garnizoensstad, wat duidelijk te zien is aan een veelvoud aan kazernes, militaire voertuigen en militairen. Er wordt in deze stad ook duidelijk gewerkt aan verbetering van wegen, want een ploeg mensen is hard bezig een trottoir aan te leggen naast de nieuwe asfaltweg. Net als alle andere steden en dorpen is ook hier de Marokkaanse vlag rijkelijk aanwezig. We komen nu in een rotswoestijnlandschap terecht en dus vrijwel alleen maar rotsen en uitgestrekte rots vlaktes. In een glimp ziet Ben, die vandaag op de bijrijdersstoel zit een diepte met een dorp. Helaas te laat om een leuk prentje te maken, maar enkele kilometers verder blijkt een uitzichtpunt te zijn. De campers worden geparkeerd en we stappen uit, terwijl Martine en Thieu ons vertellen dat hier een prachtig uitzicht is op een oase. Als we over de rand naar beneden kijken zijn we een dorp met heel veel palmen en andere beplanting, want een oase is dus kennelijk niet zoals wij dachten een plas water met een paar palmen in de woestijn. Het uitzicht is schitterend en dus worden er een boel foto’s gemaakt. We ontmoeten ook nog een paar camperaars, die enkele dagen geleden bij ons op de camping in Fes stonden. De route wordt vervolgd en we passeren dorpen, diverse voertuigen uit de categorie KAV (Kan Alles Vervoeren) en veel mensen, die langs de weg lopen. Ondertussen wordt het rotsige landschap in de verte verruilt voor zanderig landschap, wat beter past bij ons beeld van een woestijn. In het zanderige landschap zijn vaak rietmatten gemaakt om het zand beter vast te houden tegen verstuivingen. We komen weer in een gebied met veel palmen en prachtige hotels en plaatsen met veel vlaggen en grote billboards met het portret van Koning Mohammed VI van Marokko. Deze koning heeft een aantal jaren geleden besloten, dat (nagenoeg) alle huizen stromend water en elektriciteit moesten krijgen en dat is gelukt. In een stadje zien we verkeerslichten, waarbij ook een tijdsindicatie staat om te wachten voor het licht op groen of weer op rood springt… da’s luxe. We blijven ons verbazen over de vele mooie poorten bij steden, maar ook over de vele politiecontrole posten. Vaak bij het begin van de bebouwde kom, maar soms ook “in the middle of no where”. Verderop in de stad, die begon met veel nieuwbouw en nieuwe wegen, passeren we een oudere wijk met minder fraaie panden en een onverharde weg met verhoogde putdeksels. Dan maar slalom rijden, zodat je de grootste hobbels ontwijkt. Het terrein wordt steeds meer zandwoestijn en hier en daar zijn kleine zandverstuivingen. Plotseling zien we een kudde kamelen in de woestijn lopen, maar Ben zijn camera wil niet meer afdrukken…. Blijkt de SD kaart vol te zijn, dus dan maar even stoppen, kaart wisselen en alsnog het kiekje maken…gelukt! Een stukje verder zijn we vlakbij de camping en de verharde weg wordt onverhard, maar het is wel een schitterend plaatje. Camping Sahara ligt letterlijk in de Sahara in het zand met diverse palmen. Na het passeren van de smalle poort en doorgangsweg komen we aan. Martine gaat op zoek naar de receptie en komt even later met een in traditionele Ararbische kleding getooide jonge man terug. Handen schudden en jawel geen probleem om te staan (we zijn de enige kampeerders). Later komt ook de eigenaar kennismaken en handen schudden en we worden uitgenodigd op de thee als we klaar zijn met installeren. Het bijbehorende hotel blijkt wel een aantal gasten te hebben. Als alles weer staat gaan we aan de thee in het traditioneel ingerichte hotel. De eigenaar ontvangt ons en maakt een praatje, waarna hij op Marokkaanse wijze de thee presenteert met koekjes en pinda’s. Na de thee moet hij zich voorbereiden op een groep reizigers die een kameelexcursie gaan maken. Sommigen gaan naar de ondergaande zon kijken in de woestijn en anderen gaan een nachtje doorbrengen bij de Berbers in een echte Berbertent. Als de club vertrekt gaan we even kijken en foto’s maken. Later gaan we vanaf het dakterras ook naar de zonsondergang kijken, een prachtig gezicht en mooi hoe dan de zandheuvels van kleur veranderen. Een jonge man in traditioneel Marokkaans gewaad gaat de houtboiler opstoken voor de hotelgasten. Godelive vraagt waar zijn hoofddoek is en hij steekt zijn handen in de lucht. Na een kwartiertje komt hij in volledig ornaat poseren en mogen we foto’s maken. Als we vragen of wij ook die hoofddoek een keer mogen passen worden de hoofden van Ben en vervolgens van Godelive op professionele wijze omwikkeld. Nogmaals foto’s maken en de man hartelijk bedanken voor zijn genereuze gebaar. Het was weer een dag met veel indrukken en …. we staan nu op een unieke camping in de Sahara. Hopelijk slapen we net als in 1000 en 1 nacht.

Fes-Errachidia

donderdag 9 november 2017: Omdat we vandaag een flinke rit willen maken, hebben we afgesproken om 9.00 uur te vertrekken. Daarom hebben we de wekker maar gezet, want ons bedje ligt toch echt lekker. We doen ons ochtendriedeltje en pakken dan de laatste spullen in om vervolgens nog even te servicen. We spreken af om verder te rijden dan Midelt, omdat anders de rit morgen echt lang wordt. Net na negenen rijden we de camping af en verlaten we de stad Fes via keurige 4 baans wegen, die later weer overgaan in 2 baans wegen. Het stedelijke wordt verruild voor platteland, alhoewel van plat absoluut geen sprake is. We rijden richting Midden Atlas gebergte, dus het terrein wordt steeds heuvelachtiger en bergachtiger. We zien diverse fruitboomgaarden, olijfboomgaarden en in beperkte mate landbouwgrond, maar ook uitgebreide vlaktes waar schapen en/of geiten worden gehoed. Soms voert de route ons door dorpen, waar we diverse bouwactiviteiten zien, zoals woningen, nieuwe wegen of trottoirs. In de stad Infran blijken prachtige villa’s te staan, die in de eerste de beste Europese villawijk zeker niet zouden misstaan. Ook valt ons op dat er in stadjes of dorpen soms volledig nieuwe wegen met lantaarns zijn aangelegd, terwijl er nog geen woning is gebouwd. Onderweg rijden we langs een bos, waar een kolonie apen woont, dus zeker even stoppen om te kijken en foto’s te maken. De plek blijkt echter ook uitgegroeid te zijn tot een commercieel oord met winkelstalletjes, paardrijden en pindaverkoop. We klimmen steeds verder de bergen op en de wegen worden steeds bochtiger. We zien ook diverse kleine dorpjes met zeer eenvoudige bouwsels als woning en sobere stallen/schuren. Een stuk verder zien we ook nomaden nederzettingen, waarbij de Berbers in tenten wonen. Er zitten en lopen op dit traject veel (wilde) honden, die er vaak mager en onverzorgd uitzien. Zielig voor die beesten, maar voor de Islamieten zijn die onrein en verder alleen nuttig voor functioneel gebruik, zoals herdershond. Zo’n 10 kilometer voor Midelt stoppen we om te lunchen bij een restaurantje in een dorp. Wij gaan deze keer voor de Tajine (een Marokkaanse stoofpot met aardappelen, groeten en vlees), die goed smaakt. Na de lunch moeten Thieu en Martine even gaan tanken en kijken wij naar de prijsborden. Diesel kost zo’n 95 dirham (€ 0,95) en loodvrij108 dirham (€ 1,08) en da’s behoorlijk goedkoper dan bij ons in Nederland. Als we weer verder rijden wordt het landschap steeds bergachtiger en blijken de beken en riviertjes compleet droog te staan. Rond 16.00 uur arriveren we op de camperplaats/camping Kasbah Jurrasique in Errachidia, die naast het bijbehorende hotel ligt. We kijken op de hoge bruine bergen aan beide zijden van de Gorges du Ziz (Kloof van de Ziz). Langs de camping loopt een (droogstaand) riviertje met aan de oever diverse beplanting. Het is er niet druk, want het toeristenseizoen is nagenoeg voorbij. De receptionist lacht van zijn ene oor tot zijn andere en is duidelijk blij met onze komst. De mannen installeren de campers en de dames gaan registreren. Tijd om bij te komen van deze intensieve dag.

Fes verkennen – 2

Woensdag 8 november 2017: Vandaag hebben we de tweede verkenning van Fes op het programma staan. Martine en Thieu willen ons meenemen naar de leerlooierij, waar nog op zeer ambachtelijke wijze leer wordt verwerkt. Als ieder klaar is gaan we op pad richting de poort en wandelen langs de groots opgezette speeltuinen en zwembaden binnen het vakantiepark annex camping. We gaan weer proberen een taxi aan te houden langs de doorgaande weg en nadat al diverse taxi’s helaas zijn langsgereden, omdat ze al klandizie aan boord hadden, hebben we mazzel. Een stokoude Mercedes Benz sedan biedt ons onderdak en worden we via allerlei straten en steegjes richting de Blauwe Poort gevoerd. Onderweg weer de strenge politiecontroleposten met spijkermatten en agenten met pistoolmitrailleurs. Ze zijn de taxi goedgezind en met een vlotte handwenk mogen we verder rijden. Als we uitstappen staat er weer gelijk een man klaar, die zich als gids aanbiedt maar we besluiten weer op eigen houtje de Medina in te duiken. We lopen wederom langs de vele winkeltjes in de smalle steegjes van de Medina. We blijven ons verbazen over de veelheid van artikelen, die je daar aantreft. Onderweg voelt Ben een kneep in zijn onderbeen, hij kijkt naar beneden en om zich heen….blijkt het een dwergvrouwtje te zijn die tussen de mensen heen laveert en zich uit de benen maakt. Moet niet gekker worden……haha. Martine probeert ondertussen met Google Maps de weg naar de leerlooierij te volgen, maar dat blijkt in de Medina toch echt een giga klus. Daarom besluiten we toch maar gebruik te maken van een gids, een Marokkaan met een bruine pij met capuchon op de rug. Onze “bruine pater” voert ons in een hoog tempo door allerlei nog kleinere steegjes en na zo’n 10 minuten staan we in een lederwinkel. Een oudere medewerker heet ons welkom en voert ons naar het dakterras en stopt ons onderweg nog wat takjes mint in de hand, die dienen om de stank wat te onderdrukken. De leerlooierij biedt werk aan een aantal families (125 vaders en zonen),die om toerbeurt hun werk doen omdat het behoorlijk ongezond is volgens ons. De huiden worden nl. gereinigd met amoniak in grote bakken, vervolgens gewassen in een grote trommel om vervolgens gekleurd te worden. Het kleuren gebeurd uitsluitend met natuurlijke stoffen zoals bv. henna (rood). Via een aantal trapjes gaan we naar het dakterras en kunnen we het verwerkingsproces van de lederen huiden met eigen ogen aanschouwen. De leerlooierij verwerkt huiden van schapen, geiten, runderen en kamelen, vertelt de medewerker op het dak. We mogen zoveel foto’s maken als we willen en daarna volgt een bezichtiging door de 3 etages tellende winkel vol gestopt met tassen, riemen, jasjes en schoenen. De gratis bezichtiging gaat onder de conditie, dat je wat koopt of indien je dat niet wilt dan een fooi geeft. Godelive heeft haar oog laten vallen op de tassen en kiest en keurt diverse modellen. Ook Ben kijkt naar een herentas en broekriem, die na wat wikken en wegen wordt gevonden. Dan volgt het befaamde onderhandelingsproces met de winkelmedewerker en na allerlei rondes van vragen en bieden komen we tot akkoord. Onze “bruine pater” zit nog steeds te wachten, want naast de overeengekomen gidsprijs krijgt deze ook commissie van de winkel blijkbaar (buiten ons gezichtsveld). De gids begint nu echter te soebatten over de gidsprijs en probeert meer los te peuteren van ons, maar we houden voet bij stuk. Als we de winkel uit zijn roept hij 2 keer rechts en muist hij er tussenuit. We moeten ons dus zelf maar verder redden, maar gelukkig met de 2 keer rechts komen we weer snel bij de reguliere winkelsteegjes in de Medina. Onze magen beginnen weer te knorren en gaan we richting een eettentje. Vlakbij de Blauwe Poort hebben we keuze uit een aantal zaken en genieten we van een lekkere lunch. Na de lunch willen we nog even langs bij de Carrefour om wat dingen te kopen. De Carrefour is gevestigd is een superluxe winkelcentrum, waar de “gewone” Marokkaan niet (vaak) komt. We hebben ook nog wat bier en wijn nodig, maar de alcoholische dranken worden in dit islamitische land alleen in de “Cave Alcool” (alcohol kelder) verkocht buiten het zicht, maar we vinden wat we nodig hebben. We gaan weer op zoek naar een taxi om ons naar huis te laten vervoeren en dat lukt redelijk snel, maar de rode “petit taxi” (kleine taxi) mag maar maximaal 3 personen vervoeren, dus we moeten 2 taxi’s hebben. De taxichauffeur regelt binnen de kortste keren een collega en de 2 taxi’s gaan op weg en worden weer veilig bij de camping afgeleverd. Spulletjes opruimen, de katten eten geven en voor onszelf een drankje. Morgenochtend opbreken en verder trekken richting Midelt.

Camping Le Diamant Vert in Fes

Dinsdag 7 november 2017: Om 8.00 uur loopt het wekkertje af en gelijktijdig klopt de campingmedewerker op onze deur om het bestelde brood te bezorgen. Het is buiten best fris (ca. 10 graden), maar het zonnetje schijnt weer. We hebben onszelf vandaag een dagje bijkomen beloofd, maar dat betekent nog niet dat we stil gaan zitten. Na het ontbijt even gaan douchen en zowaar er komt warm water uit de kraan. Er staat ook nog een zakje met wasgoed, dus Ben gaat naar de receptie voor een wasmuntje. De receptionist weet te vertellen, dat gisteren de machine stuk was, vandaag ook niet werkt en niet weet wanneer die weer wel zal werken!!?? Nou, da’s lekker dat wordt dan een ouderwets handwasje doen. Godelive gaat met de TV en satelliet aan de slag, want ze vind het vervelend dat er geen goed beeld komt. Ben gaat daarom met de was aan de slag en binnen de kortste keren is alles gewassen en in het zonnetje te drogen gehangen. Ondertussen blijkt Godelive met wat geestelijke bijstand van Martine de satelliet weer aan de slag te hebben gekregen, dus weer een zorg minder. Na de lunch gaan we met de fiets naar de supermarkt Marjane om nog een paar boodschapjes te doen. Het is niet zo ver, maar er zitten een paar gemene stukjes “vals plat” in dus steven op de pedalen staan. In de Marjane koopt Ben ook nog een SD card reader met kleine en grote USB aansluiting, zodat alle foto’s geback-upt kunnen worden op de laptop. Thuisgekomen blijkt deze prima te werken, dus da’s mooi. Een groep camperende Duitsers en Zwitsers van een reisgezelschap hebben een briefing, want blijkbaar trekken zij morgen weer verder. In een grote kring horen ze de informatie en instructie aan, terwijl wij weer genieten van ons aperitiefje. Garfield en Snoopy genieten eveneens duidelijk van hun (aangelijnde) vrijheid in het lange gras. Het was weer een mooie dag.